Η πανδημία, εκτός όλων των άλλων, προκάλεσε ένα ντόμινο και στην αγορά των γραφειακών χώρων, η οποία αίφνης κλήθηκε να ανταποκριθεί και να “κουμπώσει” στα νέα δεδομένα που διαμορφώθηκαν στην αγορά εργασίας. Φουλ τηλεργασία στην αρχή και στη συνέχεια ένα υβριδικό μοντέλο, κυρίως στις μεγαλύτερες επιχειρήσεις, όπου ο κανόνας ήταν η απασχόληση από το σπίτι με μια ή δυο φυσικές παρουσίες ανά εβδομάδα στο χώρο εργασίας και μάλιστα εκ περιτροπής μεταξύ των απασχολούμενων. Οι χαώδεις και πολυδάπανοι γραφειακοί χώροι άρχισαν να φαντάζουν αχρείαστοι, ενώ η αναζήτηση μικρότερων χώρων, με υψηλά ενεργειακά standards λόγω του αυξανόμενου κόστους ενέργειας, άρχισαν να διαμορφώνουν αναλόγως το ισοζύγιο προσφοράς- ζήτησης σε αυτήν την ειδική αγορά ακινήτων, η οποία ομολογουμένως μοιάζει να έχει μείνει μερικές δεκαετίες πίσω. Και ξαφνικά- ή όχι τόσο ξαφνικά- τα δεδομένα δείχνουν να αλλάζουν εκ νέου. Η τάση της επιστροφής στους χώρους εργασίας είναι επί του παρόντος πιο έντονη εκτός Ελλάδας, ωστόσο είναι βέβαιο ότι λίαν συντόμως θα γίνει αισθητή και εντός των τειχών, όπου ήδη η τηλεργασία θεωρείται από κάποιους εργοδότες ως ευκαιρία των εργαζομένων για... χαλάρωση, ενώ μόνο αυτό δεν συμβαίνει.     Ένα από τα βασικά ευρήματα της ετήσιας έρευνας της KPMG είναι ότι οι διευθύνοντες σύμβουλοι σκληραίνουν τη στάση τους σχετικά με την επιστροφή σε προ-πανδημικό τρόπο εργασίας, με το 83% να αναμένει πλήρη επιστροφή στο γραφείο μέσα στα επόμενα τρία χρόνια - μια αξιοσημείωτη αύξηση από το 64% το 2023. Επιπλέον, το 87% των ερωτηθέντων δηλώνουν ότι είναι πιθανό να ανταμείψουν τους υπαλλήλους που καταβάλλουν προσπάθεια να έρθουν στο γραφείο με ευνοϊκές αναθέσεις, αυξήσεις ή προαγωγές. Η αγορά των γραφείων  Και το ερώτημα που ανακύπτει είναι αφενός αν η αγορά των γραφείων “αντέχει” μια τέτοια επιστροφή αφετέρου με τι τίμημα για τις επιχειρήσεις.     Κατ' αρχάς ξεκινάμε με το δεδομένο ότι τα καινούργια γραφεία είναι λίγα και πανάκριβα. Σύμφωνα με την τελευταία έρευνα της Geoaxis, τα παλαιά γραφεία αποτελούν πάνω από το 90% του αποθέματος την ώρα που τα (λίγα) νεόδμητα, ενεργειακά πιστοποιημένα κτίρια καταγράφουν μέχρι και τριπλάσια μισθώματα, στο επίπεδο των 30-35 euro/τμ/μήνα, δίχως στο νούμερο αυτό να υπολογίζονται οι κοινόχρηστες δαπάνες. Σε αυτά τα δεδομένα έρχεται να προστεθεί μια ακόμα παράμετρος: ο εξαιρετικά μειούμενος αριθμός παλαιών διαμερισμάτων που μετατρέπονται σε γραφεία στο κέντρο της Αθήνας, καθώς η οικιστική χρήση/Airbnb αποδεικνύεται ως προσφορότερη. Ας δούμε πώς διαμορφώνονται οι τιμές σε αυτοτελή κτίρια γραφειακών χώρων: Παλαιά Αυτοτελή κτίρια γραφείων, με θέσεις στάθμευσης σε βασικούς οδικούς άξονες  Οι τιμές που σημειώνονται είναι, στον άξονα της Λ. Κηφισίας 13,66 ευρώ/τμ/μήνα, στον άξονα της Λ. Βουλιαγμένη 12,23 ευρώ/τμ/μήνα, στον άξονα της Λ. Μεσογείων 11,30 ευρώ/τμ/μήνα ενώ τέλος στον άξονα της Λ. Συγγρού 10,12 ευρώ/τμ/μήνα. Παλαιά Αυτοτελή κτίρια γραφείων, δίχως θέσεις στάθμευσης στο κέντρο της Αθήνας  Στην περιοχή πέριξ (όχι επί) της πλατείας Συντάγματος οι τιμές που καταγράφονται είναι στα 16,64 ευρώ/τμ/μήνα και στην περιοχή του Κολωνακίου στα 22,78 ευρώ/τμ/μήνα. Παλαιά Αυτοτελή κτίρια γραφείων, δίχως θέσεις στάθμευσης σε βασικούς οδικούς άξονες   Στον οδικό άξονας της Λ. Κηφισίας οι τιμές που διαμορφώνονται είναι στα 12,79 ευρώ/τμ/μήνα, στον άξονα της Λ. Μεσογείων 10,80 ευρώ/τμ/μήνα, στον άξονα της Λ. Βουλιαγμένης 9,32 ευρώ/τμ/μήνα και στον άξονα της Λ. Συγγρού 7,94 ευρώ/τμ/μήνα. Σύμφωνα με τη Geoaxis, οι διαφορετικές ταχύτητες στην αγορά των γραφείων θα συνεχίσουν και το 2024/2025, με σταθεροποίηση στις αξίες για τα παλαιότερα γραφεία σε δευτερεύοντα σημεία, αύξηση για τα παλαιότερα ανακαινισμένα γραφεία προβολής και ανακοπή στο ρυθμό αύξησης αξιών στα μοντέρνα, πράσινα γραφεία, ανεξάρτητα θέσης.