Ο καρκίνος μαστού (ΚΜ) αποτελεί την συνηθέστερη κακοήθεια του γυναικείου πληθυσμού, την δεύτερη αιτία θανάτου από καρκίνο, μετά τον καρκίνο του πνεύμονα καθώς και την συχνότερη αιτία θανάτου στις γυναίκες ηλικίας 40 με 55 ετών.
Υπολογίζεται ότι κατά την διάρκεια ζωής μιας γυναίκας η πιθανότητα εμφάνισης ΚΜ φτάνει το 12-13%. Δηλαδή περίπου 1/8-9 γυναίκες κάποια στιγμή της ζωής τους θα προσβληθεί από καρκίνο του μαστού. Αυτό το ποσοστό αναφέρεται στις γυναίκες μέσου κινδύνου, που αποτελούν και την πλειονότητα των περιπτώσεων, τον λεγόμενο σποραδικό καρκίνο. Υπάρχουν όμως και άλλες πληθυσμιακές ομάδες, οι λεγόμενες υψηλού κινδύνου στις οποίες η πιθανότητα εμφάνισης είναι αισθητά υψηλότερη και συνεπώς χρήζουν διαφορετικής και εξατομικευμένης προσέγγισης τόσο στο επίπεδο της πρόληψης όσο και σε αυτό της θεραπείας.
Η πρόληψη στηρίζεται σε μία απλή εξέταση, τη μαστογραφία. Η πρόληψη διαχωρίζεται σε πρωτογενή, δευτερογενή και τριτογενή.
Στον καρκίνο του μαστού πρωτογενής πρόληψη δεν υφίσταται. Συνιστάται αποφυγή αλκοόλ, καπνίσματος και διατήρηση φυσιολογικού σωματικού βάρους.
Η μαστογραφία ως μέσο δευτερογενούς πρόληψης έχει αποδεδειγμένο όφελος καθώς οι μελέτες έχουν δείξει ότι η θνητότητα από ΚΜ στις γυναίκες έχει μειωθεί κατά 39% από το 1989 μέχρι το 2015.
Στην κλινική πράξη η χρήση μαθηματικών μοντέλων βοηθά στον υπολογισμό πιθανότητας εμφάνισης ΚΜ καθώς και στην ταξινόμηση των ασθενών σε μέσου ή υψηλού κινδύνου. Το συνηθέστερο μοντέλο που χρησιμοποιείται είναι το modified Gail 2 model ή NCI Breast Cancer Risk Assessment Tool.
Αξίζει να αναφερθεί ότι σε επιλεγμένες περιπτώσεις (π.χ. πυκνοί μαστοί μαστογραφικά) ο έλεγχος πρέπει να συμπληρώνεται με υπερηχογράφημα μαστών. Επιπρόσθετα, η τομοσύνθεση κερδίζει ολοένα και περισσότερο έδαφος στο προληπτικό έλεγχο γυναικών, ιδιαίτερα σε εκείνες με πυκνούς μαστούς. Έχει διαπιστωθεί ότι οι πυκνοί μαστοί αποτελούν ανεξάρτητο παράγοντα κινδύνου ανάπτυξης ΚΜ και μειώνουν την ευαισθησία της μαστογραφίας.
Τα τελευταία χρόνια η τεχνητή νοημοσύνη εφαρμόζεται στην έγκαιρη διάγνωση (μαστογραφία) ενώ γίνονται προσπάθειες να εφαρμοστεί στην θεραπεία και την πρόγνωση.
Αναφορικά με τον προληπτικό έλεγχο σε ασθενείς μέσου κινδύνου αυτός συνίσταται σε:
Ετήσιο έλεγχο με ψηφιακή μαστογραφία από την ηλικία των 40
Η κλινική εξέταση του μαστού πρέπει να αποτελεί μέρος του προληπτικού ελέγχου και να γίνεται κάθε 3 χρόνια περίπου για γυναίκες ηλικίας μεταξύ 20 και 30, και κάθε χρόνο για γυναίκες ηλικίας 40 ετών και άνω
Αντίθετα σε ασθενείς υψηλού κινδύνου όπως στις παρακάτω περιπτώσεις:
Ατομικό ιστορικό με λοβιακό καρκίνο in situ, άτυπη υπερπλασία ή καρκίνο μαστού
Ηλικία ≥35 έτη και 5ετής πιθανότητα εμφάνισης με Gail model risk ≥ 1.7%
Πιθανότητα εμφάνισης κατά την διάρκεια της ζωής της ασθενούς με Gail model risk > 20%
Εξαιρετικά πυκνoί μαστοί σε μαστογραφικό έλεγχο
Άτομα με γνωστή μετάλλαξη στα γονίδια BRCA1 ή BRCA2, PTEN, TP53
Ά βαθμού συγγενή με μετάλλαξη BRCA1/BRCA2
Οικογενή σύνδρομα
Ατομικό ιστορικό προηγηθείσας ακτινοβολίας θώρακα μεταξύ των ηλικιών 10-30 έτη
Θεραπεία λεμφώματος
Ο προληπτικός έλεγχος συνίσταται σε:
Κλινική εξέταση κάθε 6-12 μήνες από την ηλικία των 25 ετών ή 10 χρόνια πριν την ηλικία εμφάνισης ΚΜ στο νεότερο σε ηλικία συγγενικό πρόσωπο
Ετήσιος έλεγχος με MRI από 25 έτη και προσθήκη ετήσιας μαστογραφίας από τα 30
Υπερηχογράφημα μαστών επί αδυναμίας διενέργειας MRI και ως συμπληρωματική εξέταση της μαστογραφίας (πυκνοί μαστοί)
Οι γυναίκες υψηλού κινδύνου για ανάπτυξη καρκίνου του μαστού (όπως οικογενειακό ιστορικό, γενετική προδιάθεση, ατομικό ιστορικό ΚΜ) θα πρέπει να συζητούν με τον γιατρό τους για τα οφέλη και τους περιορισμούς της πρωϊμότερης έναρξης του ελέγχου με μαστογραφία, της ανάγκης εφαρμογής επιπλέον εξετάσεων (π.χ. μαγνητική τομογραφία) ή και την αύξηση της συχνότητας των εξετάσεων. Επιπλέον, σε αυτή την πληθυσμιακή ομάδα θα πρέπει να συζητούνται τα πιθανά οφέλη της χημειοπροφύλαξης (οιστρογονικός αποκλεισμός-μείωση της πιθανότητας εμφάνισης ορμονοεξαρτώμενου ΚΜ κατά τουλάχιστο 50%) και της προφυλακτικής αμφοτερόπλευρης μαστεκτομής (μείωση της πιθανότητας εμφάνισης ΚΜ κατά 90-95%) με ή χωρίς αποκατάσταση για περιπτώσεις ασθενών που είναι φορείς παθογόνων μεταλλάξεων γονιδίων (π.χ. BRCA1/2).
Θα πρέπει να επισημάνουμε την σπουδαιότητα της κλινικής εξέτασης από απόλυτα εξειδικευμένο ιατρό, ο οποίος θα κατευθύνει τον ασθενή και θα καθορίσει το είδος της προληπτικής εξέτασης.
Ο προληπτικός έλεγχος εκτός από την βελτίωση της επιβίωσης αυξάνει και την πιθανότητα διατήρησης μαστού καθώς δύναται να εντοπίσει μικρότερου μεγέθους, μη ψηλαφητές βλάβες στον μαστό.
Ειρήνη Θ. Καρυδά, Χειρουργός, Διευθύντρια Κέντρου Μαστού ΥΓΕΙΑΟ Οκτώβριος είναι αφιερωμένος στην ευαισθητοποίηση για τον καρκίνο του μαστού, ας αναδείξουμε τη σημασία της πρόληψης και της έγκαιρης διάγνωσης! Φρόντισε το σώμα σου, γιατί η υγεία αρχίζει από εσένα!
